کوپه شماره ٧
Friday, August 17, 2007
فحشای مقدس
Labels: فحشای مقدس
اگرچه جامعه ایران به ویژه در دوران ساسانیان مرد سالار بود و زنان از حق معامله و عقد قرار داد محروم بودند اما در تغییراتی که در قوانین به ویژه ماتیکان هزار دادستان داده شد زن در عقد قرار داد اختیار پیدا کرد. از مواد یا نسک های مختلف ماتیکان هزار دادستان که مجموعه قوانین دوره ساسانی بود داتیک نسک، نیکاتوم نسک، هوسپارم نسک اصول مهمی را برای حقوق مالکیت زنان وجود دارد. اگر شوهری می خواست زن خود را به اتهام نافرمانی شایستگی طرد کند زن می توانست از وی دعوی کند. در الواح تخت جمشید زنان در کنار مردان حضور داشتند. در سال 1310 تعداد زیادی لوح کوچک در خزانه تخت جمشید توسط ارنست هرتسفلد پیدا شد. این الواح در مورد مسائل اقتصادی بود. در میان آن ها الواحی بود که قرار داشت که حق شیر زنان و دستمزدشان را به تفصیل نوشته شده بود. یکی از این الواح پرداخت مالیاتی زنی بود بازرگان به نام توتو.
رئیس خانواده یا مرد مراقب اجاق (دودمان) خانواده بود. اولین و آرزوی هر مردی داشتن همسری بود که که از او فرزندی برومند به وجود آورد. شخص بدون اولاد نمی توانست از روی پل چینوت نمی توانست بگذرد. به همین دلیل هر مردی باید به پسری را به فرزندی قبول کند. این اهمیت وجود ازدواج را نشان می دهد. در یشت ها آمده است که ارت باشکوه است که زنان نطفه پاک در بر می گیرند. بر پدر بود که زمانی که دختری به سن بلوغ می رسید شوهر مناسبی برای او انتخاب می کرد. سن بلوغ دختران در ایران باستان چهارده سال و سه ماه یا به نوشته دیگر پانزده سال کامل از زمان انعقاد نطفه وی در رحم مادرش بود.
یکی از مسائل مهم در زناشویی در عصر باستان به ویژه در دوره هخامنشیان ازدواج با محارم یا خیتوگ داس بود. که به معنای ازدواج خودی است. این مفهوم به این معنا بود که ایرانیان چون به فره ایزدی و پاکی خون اعتقاد داشتند با محارم خود ازدواج می کردند. کمبوجیه با خواهران خود آتوسا و رکسانا ازدواج کرده بود.
کوروش سه همسر داشت که دو نفر آن ها کاساندان نام داشتند و یکی دیگر آمی تیس. داریوش چندین زن داشت که مشهورترین آن ها آتوسا دختر کوروش و فدیمه دختر اتانس یکی از یاران هفت گانه اش بود که هویت گئومت مغ را کشف کرد.
در دوره هخامنشی از آن جا که زن فقط در کنار مرد و به عنوان همسر و مادر معنا و مفهوم داشته و نداشتن شوهر نهایتا با بی فرزندی و بی باری و عقیم بودن همراه بوده است. زن باید شوهری مناسب خود می یافت. زن و شوهر باید پیش از ازدواج یکدیگر را می پسندیدند. در یسنای 53 قطعه سوم از ازدواج پورچیستا دختر زردشت می گوید: پدر عروس می گوید: اینک تو ای پورچیست تو ای جوان ترین دختر زردشت .... اکنون برو و با خودت مشورت کن آن گاه با اندیشه نیک مقدس ترین کردار پارسا را به جای آر.
اشکانیان اگرچه از اقوام آریایی بودند اما با توجه به این که جانشین سلوکیان بودند تا حدودی تحت تاثیر یونان قرار داشتند. پرستش ایزدبانوی نام آور ایران در این دوره دارای ارج و مقام زیادی بود و پرستشگاه های زیادی داشت. در این دوره مردان مجاز بودند یک زن رسمی و تعدادی کنیز داشته باشند. این کنیزان زنان موقت مرد بودند که وظیفه هم خوابی با مرد را داشتند.
ازدواج موقت
در منابع ایرانی از دوران هخامنشی به بعد از پنج نوع ازدواج یا زن نام برده شده است.
پتخشاه زن یا پادشاه زن: این زن همسر قانونی مرد بود. نخستین مرد که غالبا دوشیزه ای به سن بلوغ رسیده بود و برای نخستین بار با مردی ازدواج می کرد. شاه زن یا پتخشاه زن یا کذک بانو یا همان کدبانو از تمام مزایای زناشویی بهره مند بودند و امور خانه و خانواده را در اختیار خود قرار داده است.
یوکان زن یا ایوک زن: وقتی پدر یا برادر دختری که دارای فرزند پسر نبود با این شرط به ازدواج مردی در می آمد که نخستین پسر آن وارث خانواده مادری خود باشد. چنین زنی از پدر یا برادر خود سهم یک پسر ارث می برد و نام خانوادگی خود را به پسرش می داد. این زن زمانی که فرزندش 15 ساله می شد بار دیگر به ازدواج همسر خود در می آمد.
ستر زن : این نوع ازدواج شباهت زیادی به ایوک زن داشت. با این تفاوت که از آن روی که هر مرد آریایی باید دارای وارث پسر بود زمانی که پسر جوانی بدون ازدواج از دنیا می رفت، خانواده اش جهیزیه دختری را می دادند و وی را به عقد پسر متوفی در می آوردند. بعد از ازدواج این زن با مرد دیگر فرزندشان وارث مرد درگذشته می شد. در مواردی گزارش شده است که این ستر زن خواهر متوفی بوده است.
خودسر زن: یکی دیگر از گونه های ازدواج خودرای زن یا خودسرزن بود. زمانی که دختری بدون رضایت پدر و مادر یا قیم خود با مردی ازدواج می کرد خود رای زن بود و از ارث خانوادگی محروم می شد. چنین زنی در برخی از موارد تا زمانی که پسری به دنیا نمی آورد یا رضایت خانواده خود را نمی توانست پتخشاه زن باشد.
چکر زن یا چکر بانو. زنی بود که پس از درگذشت همسرش به ازدواج مردی دیگر در می آمد. این زن باید زیر دست پتخشاه زن فرمان می برد و خود فرزندانش در صورتی که کذک بانو صاحب فرزند بود محروم بودند.
در نامه تنسر که فقه ساسانی را توضیح داده است گونه دیگری از ازدواج آمده است که ابوریحان بیرونی از آن به عنوان ابدال نام برده می شد. اگر مردی بی پسر می مرد همسرش را به ازدواج یکی از نزدیکانش مرد در می آمد تا صاحب پسر شود. در صورت نداشتن زن دختر وی چنین وظیفه ای را داشت. اما در کنار این گونه ازدواج های رسمی و دائم گونه هایی از ازدواج موقت به چشم می خورد. این ازدواج ها ازدواج های استقراضی نامیده می شد.
گونه های ازدواج استقراضی در کنار گونه های مختلف ازدواج در ایران باستان نوعی ازدواج مرسوم بود که به عنوان ازدواج استقراضی نام برده می شد. در این نوع ازدواج شوهر حق دارد که زن اصلی خود را به مرد دیگری به جهت پرستاری و قرض دهد. در این مورد ازدواج رضایت زن مهم نبود. شوهر قرضی موظف بود. تا از این زن محافظت کرده و امرار معاش او را تامین کند. کودکانی که از این ازدواج قرضی به دنیا می آمدند متعلق به همسر اصلی زن است و به پدر خود تعلق نمی گیرند.
به موجب قوانین دوران باستان هرگاه مردی به سفر یا جنگ می رفت و غیبتش به طول می انجامید و کسی از او خبری نداشت زن می توانست ازدواج کند. در صورتی که مرد باز می گشت او بار دیگر با شوهر اول خود زندگی می کرد. در صورتی که از مرد دوم باردار بود می ماند تا فرزندش به دنیا بیاید. در مورد تعدد زوجات در دوره باستان دلیل قانعی جز تعدد زوجات شاهان نیست.
پ .ن :یک ماهی از آخرین مطلب فحشای مقدس می گذشت و در این مدت به خاطر مشکلات کاری این بحث را ادامه ندادم. اما امروز فرصت شد تا آخرین بخش این مطلب که درباره ازدواج موقت در ایران از گذشته تا امروز بود را بنویسم. این مطلب در دو قسمت تکمیل می شود که یکی در مورد ازدواج در ایران باستان است و بخش دوم در مورد بحث صیغه در دوره بعد از اسلام به ویژه در آیین شیعه پایان می گیرد.
<< Home